Luksus w skali mikro - współpraca z MOR

Treść

Wiosną 2025 roku Muzeum Okręgowe w Rzeszowie rozpoczęło realizację projektu „LUKSUS W SKALI MIKRO. Ceramika półmajolikowa z nowożytnego ośrodka garncarskiego w Miechocinie”, którego realizacja możliwa była dzięki uzyskanemu dofinansowaniu w ramach programu rządowego MKiDN „Ochrona zabytków archeologicznych”.

Podstawowym celem projektu było opracowanie wyników badań archeologicznych prowadzonych w latach 60. XX wieku na terenie nowożytnego ośrodka garncarskiego w Miechocinie (obecnie dzielnica Tarnobrzega). Przedsięwzięcie to ma szczególne znaczenie z dwóch powodów. Po pierwsze, jest to jedyne w Polsce miejsce, gdzie odkryto bezpośrednie dowody produkcji wyrobów w typie półmajoliki, w tym piece garncarskie. Po drugie, badania dostarczyły ogromnej liczby unikatowych zabytków zaliczanych do tzw. ceramiki białoangobowanej – ponad 50 000 fragmentów. Ich opracowanie stanowi istotny wkład w dyskusję nad genezą tego rodzaju ceramiki w Polsce.

Założenia projektu obejmowały skatalogowanie materiałów, ich graficzną prezentację oraz umieszczenie stanowiska w kontekście historii Tarnobrzega i okolic, a także jego tła geomorfologicznego. Ważnym elementem działań były również badania fizykochemiczne ceramiki oraz analiza izotopowa zawartego w niej strontu. Tak szeroki zakres prac wymagał zaangażowania interdyscyplinarnego zespołu specjalistów z różnych dziedzin nauki. Jednym z jego członków jest dr Paweł Kocańda, dyrektor Muzeum Ziemi Bieckiej, specjalista w zakresie archeologii późnego średniowiecza i okresu nowożytnego, autor prac poruszających interesujące nas zagadnienia, w tym artykułu poświęconego ceramice półmajolikowej i glazurowanej z Rzeszowa.

Uzyskane wyniki badań i analiz, a także kompletna baza źródłowa, będą kluczowe na kolejnym etapie prac, planowanym już poza finansowaniem ministerialnym w 2026 roku. Etap ten zakłada merytoryczne opracowanie materiałów – wykonanie analiz typologiczno-stylistycznych, statystycznych i chronologicznych, których efektem będzie publikacja naukowa. Działania te zostaną sfinansowane ze środków Województwa Podkarpackiego.

Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że wytwórczość określana dziś mianem ceramiki miechocińskiej obejmuje wyroby wyjątkowo charakterystyczne, unikatowe i wysoko wyspecjalizowane. Ich ornamentyka nawiązuje do konwencji włoskiej majoliki oraz ceramiki bliskowschodniej, zwłaszcza tureckiej; w Polsce nie mają one bezpośrednich odpowiedników. Prezentowane zabytki ukazują bardzo wysoki poziom artystyczny oraz bogactwo dekoracji – od stylizowanych ornamentów roślinnych, poprzez motywy geometryczne, po przedstawienia figuralne.